Najdawniejsze dzieje górnictwa węgla kamiennego na ziemiach polskich
// English version below //
Dzieje górnictwa węgla kamiennego w Jaworznie sięgają lat 60. XVIII wieku, kiedy to w części dzisiejszego miasta, znanej jako Szczakowa, powstała pierwsza kopalnia węgla kamiennego. Pionierski dla ziem polskich zakład funkcjonował przez zaledwie kilkanaście miesięcy i – z uwagi na nierentowność – został zamknięty. Pracę w nim wznowiono z początkiem lat 90. XVIII wieku. Jednak na swój prawdziwy renesans przemysłowy Jaworzno musiało poczekać do pierwszych lat XIX wieku, kiedy to – po wymazaniu z mapy politycznej Europy na 123 lata – znalazło się w granicach Austrii Habsburgów.
Ekspozycja górnicza składa się z dwóch pomieszczeń, prezentujących zarys dawnego dziedzictwa przemysłowego Jaworzna, jak i warunki pracy w dawnym jaworznickim przemyśle, reprezentowanym głównie przez przemysł wydobywczy. W pierwszej z sal znajduje się rekonstrukcja górniczych korytarzy kopalnianych o zabudowie drewnianej oraz w konstrukcji stalowej. W sali tej zobaczyć możemy elementy wyposażenia górnika, takie jak: ubiór ochronny (kombinezon i kask), latarki, lampy bezpieczeństwa i różne narzędzia (kilof, łopata, piła). W głębi sali, za drewnianą rekonstrukcją obudowy, znajduje się niewielka ekspozycja archeologiczna ciężarków ołowianych.
Druga sala reprezentuje pomieszczenie biura górniczego, w którym pracował górnik-urzędnik, np. sztygar lub członek zarządu kopalni wyższego szczebla. Za szklaną gablotą znaleźć możemy szereg instrumentów geodezyjnych, z których część wykorzystywana mogła być przy projektowanych pracach górniczych i reprezentacyjny odświętny mundur, którego istotnym elementem była czapka górnicza (tzw. czako), zwieńczona kolorowym piórem. Kolor pióra pozwala na odróżnienie stopnia zawodowego górnika. Na jednej ze ścian ekspozycji znajduje się tablica z datami najważniejszymi dla dziejów górnictwa w Jaworznie. Pod tablicą stoją dwa modele-rekonstrukcje nieistniejących już w swojej pierwotnej formie szybów górniczych.
The history of coal mining
The history of coal mining in Jaworzno dates back to the 1760s, when the first coal mine was established in the part of today’s city of Jaworzno known as Szczakowa. The plant, which was pioneering for the Polish lands, operated for several months and was closed due to its unprofitability. It was reopened in the early 1790s. However, Jaworzno had to wait for its industrial renaissance until the 19th century, when – after being wiped off the political map of Europe for 123 years – it found itself within the borders of Habsburg Austria.
The mining exhibition consists of two rooms, presenting an overview of former industrial heritage of Jaworzno, as well as working conditions within. Industrial heritage used to be represented mainly by the mining industry. The first room features a reconstruction of mining corridors of wooden or steel construction. In this room we can also see a few elements of the miner’s equipment, such as protective clothing (overalls and helmet), flashlights, safety lamps and various tools (pickaxe, shovel, saw). In the depth of the room, behind a wooden reconstruction of the casing, is a small archaeological display of prehistoric lead weights.
The second room represents a mining office room, where a miner-official, such as a foremen or a senior mine executive used to work. Behind the glass display case we can find a number of surveying instruments, some of which may have been used in projected mining operation and a representative festive uniform, the essential element of which was a miner’s cap (the so-called chako) with a colorful feather on top. The color of the feather helps distinguish a miner’s professional rank. On the other wall of the exhibition is a plaque with the dates most important for the history of mining in Jaworzno. Under the plaque stand two models-reconstructions of mining shafts that no longer exist in their original and real form.
